مباحث ایمنی هوا : Air safety topics


اطلاعات نادرست و فقدان اطلاعات :  Misinformation and lack of information

خلبان هواپیما ممکن است بدليل در يافت اطلاعات غلط در اسناد چاپ شده (دستی ، نقشه و غیره) و يا نشانگرها ( در داخل كابين و يا روی زمين )  دچار رفتار مستعد برای تصادف شود. فقدان اطلاعات ارائه شده ،تاخير در ارائه دستورالعمل ها و پيروی از دستورالعملهای غير دقيق از برج کنترل پرواز و یا ازسیستمهای  داخل پرواز از جمله عوامل عمده کمک کننده به حوادث و سوانح ميباشند.

رعدو برق- : Lightning

مطالعات شركت بویینگ حاکی از آن است ، هواپیماهای مسافربری به طور متوسط دو بار در سال توسط رعد و برق سانحه ديده اند. در حالی که رعدو برق مسافران و خدمه را به وحشت مياندازد ولی هواپیما قادر به مقاومت در برابر حمله رعد و برق معمولی ميباشد.

خطرات ناشی از رعد و برق قوی با بار مثبت positive lightning  تا وقوع سانحه هواپیمای بی موتور glider) ) در سال 1999 قابل درک نبود. از آن هنگام تاکنون حدس ميزنند كه رعد و برق مثبت ممکن است باعث سانحه و سقوط پرواز (214 (Pan Am Flight 214 در سال 1963 شده باشد. تا آن زمان هواپیماها برای مقاومت در مقابل چنین حملات رعد و برقِ طراحی نشده بودند و استانداردهای لازم برای آن شناخته نشده بود. دستورالعمل توصیه ای AC 20-53A تهیه شده در سال 1985 با دستورالعمل توصیه ای AC 20-53B در سال 2006 جایگزین گردیده است.

تاثیر رعدو برق معمولی برروی هواپیماهای با پوشش فلزی سنتی کاملا" شناخته شده است و صدمات جدی بر اثر حمله رعدو برق کم میباشد.بهر حال هواپیما های زیادی نظیر بویینگ 787 آینده ، که کل سطوح خارجی آن ازمواد کامپوزیتی نارسانا ساخته شده بعد از طی آزمایشات لازم مجاز به ورود به خدمات تجاری خواهند شد. 

یخ و برف  : Ice and snow  

شرایط برفی و یخ زده بطور مکررباعث حوادث و سوانح هوایی میگردد. در هشتم دسامبر 2005  حادثه مربوط به خطوط هوایی جنوب غربی پرواز 1248 كه در  انتهای باند در شرایط برف سنگین سر خورد تنها یکی از نمونه های بسیارميباشد. و همانطور كه در جاده ، یخ و برف می تواند باعث ایجاد مشكل در  ترمزگيری و كنترل فرمان اتومبیل شود در هواپيمايی نيز چنين میباشد.

يخ زدن  بال هواپیما wings   مشکل دیگری است و اقداماتی برای  مبارزه با آن صورت گرفته است. لازم بذکر است حتی مقدار کمی از یخ یا شبنم یخ زده می تواند تا حد زیادی نیروی برا lift  ( بالابرنده ) راکاهش دهد و این از برخاستن هواپیما  جلوگیری خواهد کرد. اگر یخ های ایجاد شده در هنگام پرواز باشد می تواند فاجعه بار باشد. برای مثال  سانحه سقوط پرواز 4184 (هواپیمای ATR72 ) امریکا در نزدیکی  Roselawn, Indiana  در 31 اکتبر 1994 و کشته شدن 68 نفر میتوان ذکر کرد.

در زمانی که احتمال شرایط یخ زدگی وجود دارد ، فرودگاه ها  وشرکت های هواپیمایی بایستی اطمینان حاصل نمایند که هواپیما ها قبل ازبر خاستن  takeoff  به درستی یخ زدایی ( (de-iced گردند.

هواپیماهای مسافربری مدرن طوری طراحی شده اند که  برای جلوگیری از یخ زدگی در بال ، موتور ، و دم هواپیما (empennage) با استفاده از هوا ی گرم ناشی  از موتورهای جت و از طریق لبه های پیشرو بال ودم ودریچه ها inlets  جلوگیری مینمایند و در هواپیما های کوچکتر که آهسته تر حرکت میکنند ، با استفاده از لاستيک تورم پذير boots  که از انباشت یخ جلوگیری میکنند..

در نهایت ، دفاتر دیسپچ هواپیمایی با رصد ودریافت هوا در مسیرهای پروازی هواپیما به خلبانان برای اجتناب از یخزدگی در شرایط جوی نامناسب کمک میکنند. خلبانان می توانند با کمک  تجهیزات آشکارساز یخ ice detector ، مناطق یخزده هواپیما را مشخص و اقدام لازم را انجام دهند..

خرابی موتور  Engine failure :

در حال حاضر هواپیما ها طوری طراحی شدند که توانای پرواز حتی پس از خرابی یکی  ازموتورها و یا هر دو موتورها را دارند.، ولی خرابی دو موتور در یک طرف یکی از مثالهای بسیار جدی میباشد. از دست دادن تمام قدرت موتور ها حتی خیلی جدی تر است ، به عنوان مثال فاجعه هوایی  Dominicana DC-9 در سال 1970  که آلودگی و ناخالصی سوخت  باعث خرابی هر دو موتور و داشتن محل فرود اضطراری بسیار مهم بود.

در سال 1983 در سانحه Gimli Glider پرواز کانادا فرسودگی سوخت در هنگام پرواز کروز ، خلبان مجبور به سر دادن هواپیما برای فرود اضطراری گردید.و با استقرار خودکار توربین هوا و حفظ فشار لازم هیدرولیک برای کنترل پرواز ، خلبان موفق شد با تنها حداقل صدمه به هواپیما و جراحات جزیی مسافران بنشیند.

آخرین شکل خرابی موتور ، جدای فیزیکی موتور از هواپیما میباشد که سال 1979 رخ داده است هنگامی که موتور کامل از پرواز 191 خطوط هوایی آمریکا جدا شد و  باعث صدمه به هواپیما و از دست دادن کنترل آن گردید.

فرسودگی  فلزی Metal fatigue :

فرسودگی فلز میتواند باعث خرابی  موتور یا بدنه هواپیما گردد برای مثال :

1-   هشتم ژانویه  1989  فاجعه هوایی Kegworth .

2-  حوادث دنباله دارهوایی  در سال 1953 و 1954 در Havilland .

3-  پرواز 243 خطوط هوایی Aloha   در سال 1988 .

 

لایه لایه شدگی  ( تورق) Delamination :

 

مواد کامپوزیت  Composite  از لایه از الیاف تعبیه شده در یک شبکه رزین تشکیل شده است. در برخی موارد ، به ویژه در تنش های تناوبی  ، الیاف ممکن است شبکه ماتریسی  خود را پاره نمایند و از آن جدا و لایه لایه گردند، لایه های از ماده  که از یکدیگر جدا شده اند را فرآیند لایه لایه شدگی نامیده می شود  و فرم ساختار میکا (طلق) دارند.توسعه خرابی در داخل مواد در ظاهر دیده نمیشود . روشهای تشخیص با دستگاه (که اغلب مبتنی بر اولتراسوند  ultrasound-based  است) برای شناسایی چنین نارسایی مواد استفاده می شود .

مشکلات لایه لایه شدگی هواپیما توسعه یافته واغلب قبل از وقوع فاجعه کشف کرده اند. قدمت خطر لایه لایه شدگی قبل از کامپوزیت ها نیز وجود داشته است. حتی دردهه  1940 ، Yakovlev Yak-9s  تجربه لایه لایه شدگی تخته سه لا  plywood   خود داشته اند.

واماندگی Stalling :

واماندگی هواپیما  (افزایش زاویه حمله طوری که در آن بال ها قادر به تولید نیروی برا lift  کافی نباشد) ، بسیار خطرناک است و معمولا منجر به سقوط هواپیما میشود مگر اینکه خلبان در حالی که هواپیما درحال از دست دادن ارتفاع است ، مانور مناسب را انجام داده ودر ارتفاع کافی ، سرعت هوایی پرواز را بدست آورد . دستگاه ها به خلبان هشدار می دهند که سرعت هواپیما در حال کاهش و نزدیک به سرعت استال است. این سرویس ها شامل بوق و الارم  هشدار دهنده (در حال حاضر تقریبا در همه هواپیما ها بصورت استاندارد وجود دارد) ، ارتعاشات مداوم  و اخطارها ی صوتی  میباشد. بیشتر واماندگی هواپیما بدلیل این است که  خلبان هواپیما رابا سرعت بیش از حد آهسته هدایت میکند. با این حال ، استال با سرعت بالا نیز وجود دارد. هنگامی که هواپیما با سرعت بالا به سرعت بیش از حد شیرجه میزند و باعث  میشود زاویه حمله جسم ایرودینامیکی ( airfoil ) چنان شدیدمیشود که جریان هوای را که در بالای بال است شکسته وبه  جرم آشفته که نابودگر نیروی براlift   بال هواپیما است تبدیل میکند.

سوانح قابل توجه هوایی  ناشی از استال full stall of the airfoils  هواپیما:

1-  پرواز 548  هواپیمایی اروپا بریتانیا ،  18ژوئن  1972

2- پرواز 553 هواپیمایی متحده ، 8  دسامبر  1972

3- Aeroflot Flight پرواز 7525 ، 10 ژوئیه  1985

4- پرواز 1285 Arrow Air Flight  ، 12 دسامبر  1985

5- پرواز 255 Northwest Airlines ،  16اوت  1987

6- پرواز خطوط هوایی دلتا 1141 ، 13 اوت 1988

7-  The Paul Wellstone King Air Charter 25 اکتبر  2002

8- پرواز 3407 Colgan Air  ، 12 فوریه 2009

9-  پرواز1951 هواپیمایی ترکیه ،  25 فوریه  2009